Eskişehir'de tramvay ve otobüslere yapılan zam ve gerekçelerini inceledik!

10 Eylül 2018 günü Eskişehir'de ulaşım zamlanmıştı. UKOME’nin aldığı bu karar sonrasında Akıllı ESKART fiyatı 2 liradan 2 lira 50 kuruşa, indirimli akıllı ESKART fiyatı ise 1 lira 35 kuruştan 1 lira 60 kuruşa yükselmişti.
Yine aynı tarihte Akıllı tek geçişlik ESBİLET 2 lira 70 kuruştan 3 lira 50 kuruşa, tek geçişlik indirimli ESBİLET ise 2 lira 55 kuruştan 3 lira 25 kuruşa yükselmişti. Diğer yandan vatandaşlar otobüs veya tramvaylardan aktarma yaparken 30 kuruş yerine 35 kuruş ödemeye başlamıştı.

2 YIL 1 AY 20 GÜN SONRA GELEN ZAM
Aradan 2 yıldan daha fazla bir zaman geçti ve Eskişehir'de, minibüslerle eş zamanlı olarak tramvay ve otobüslere de zam geldi.
1 Kasım 2020 Pazar günü itibariyle akıllı Eskart fiyatı 2 lira 50 kuruştan 3 liraya, indirimli akıllı Eskart fiyatı ise 1 lira 60 kuruştan 1 lira 80 kuruşa, tam Esbilet 3 lira 50 kuruştan 4 liraya, indirimli Esbilet ise 3 lira 25 kuruştan 3 lira 75 kuruşa yükseldi. Alınan kararla aktarmalar ise 35 kuruştan 40 kuruşa çıkarıldı.
Şimdi gelin hep birlikte Büyükşehir Belediyesi tarafından gerçekleştirilen bu zamma bir göz atalım:
Önce 10 Eylül'den bugüne kadar geçen zamanda, yani 2 yıl 1 ay 20 gün içinde yapılan toplam zamlara bakalım:

2 YIL 1 AY 20 GÜNDE YÜZDE 33,33-YÜZDE 50 ARASINDA ZAM GERÇEKLEŞMİŞ OLDU
Akıllı Eskart: 2 liradan 3 liraya çıktı.
İndirimli Akıllı Eskart: 1 lira 35 kuruştan 1 lira 80 kuruşa yükseldi.
Tam ESBİLET: 2 lira 70 kuruştan 4 liraya yükseldi.
İndirimli ESBİLET: 2 lira 55 kuruştan 3 lira 75 kuruşa çıktı.
Aktarmalar: 30 kuruştan 40 kuruşa çıktı.
Böylece 2 yıl 1 ay 20 günlük sürede Akıllı Eskart fiyatı yüzde 50, İndirimli Akıllı Eskart fiyatı yüzde 33.33, Tam ESBİLET fiyatı yüzde 48.15, İndirimli Tam ESBİLET yüzde 47.07, aktarmalar da yüzde 33,33 zamlanmış oldu.
İki zam arasında geçen 2 yıl 1 ay 20 günlük süre zamsız bir zaman dilimi olarak dikkat çekici. Eskişehir Büyükşehir Belediyesi daha öncesinde de Ağustos 2016'da zam yapmıştı. Son iki zammın tarihlerine bakarak bundan sonraki toplu taşıma zammının (olağanüstü bir durum olmazsa) 2022 yılı sonuna doğru yapılacağını söylemek abes olmasa gerek.

AKARYAKIT FİYATLARI BU ARADA ARTMADI, ARA ARA YÜZDE 23'E KADAR GERİLEDİ
Biz bu arada akaryakıt fiyatlarını kontrol ettik. İki farklı türde motorinin fiyatı 10 Eylül 2018 tarihinde 6.30-6.34 lirayken yine aynı motorin çeşitlerinin fiyatları 31 Ekim 2020 tarihi itibariyle sırasıyla 6.15-6.19 liradır. Yani o tarihten bu yana motorin fiyatlarında 15 kuruşluk bir düşüş söz konusu olmuştur. Bu arada, motorin fiyatları zaman zaman 6 liranın altına da düştü, 5 liranın altına da. Hatta bu yılın Mart-Haziran ayları arasında 4.83 liraya kadar geriledi. Bir başka deyişle bu süreçte motorin fiyatlarındaki düşüş yüzde 23 seviyelerini gördü!
Bu 2 yıl 1 ay 20 günlük süreçte döviz kurundaki yüzde 29 düzeyindeki artış olmasaydı (ABD Doları: 6.45-8.34) motorin fiyatları çok daha düşük seviyeleri görecek ve belki de toplu taşıma fiyatlarında indirim yapılması, en azından zammın yapılmaması gündeme gelebilecekti.
Ancak hem ABD ile yaşanan Bronson krizi hem de arkasından gelen pandemi belası döviz kurlarının aşırı yükselmesine sebep oldu.

DÖVİZ YÜZDE 29, ASGARİ ÜCRET YÜZDE 45,18 ARTTI
Asgari ücret 2018 yılı sonunda yüzde 26,2 oranında arttı. 2020 için ise yüzde 15,04 zam yapıldı. Böylece iki yıl içinde asgari ücrete toplamda yüzde 45,18 zam gelmiş oldu. Ancak 2018 Eylül ayında yapılan zammın gerekçelerinden birisi de o yılın başında asgari ücrete yapılan yüzde 26,2 oranındaki zamdı. Yani 2018 yılı başında gerçekleştirilen o asgari ücret artışı da hali hazırda bir önceki zamda kullanılmıştı.

ELEKTRİK FİYATLARI AYNI DÖNEMDE YÜZDE 53 ARTMAMIŞ OLABİLİR
Yapılan zamla ilgili olarak Eskişehir Büyükşehir Belediyesinden yapılan açıklamada elektrik maliyetlerinin 2018-2019 yıllarında arasında yüzde 53 olduğundan bahsedilmiş. Biz Eylül-Ekim 2018 fiyatları ile günümüz fiyatlarını karşılaştırmaya çalıştık. Elektrik fiyatlarını net olarak elde edebileceğimiz bir kaynağa ulaşmakta zorlandığımızı belirtelim. Bizim ulaşabildiğimiz rakamlara göre elektrik fiyatları bu dönemde en az yüzde 26 artış göstermiş. Büyükşehir Belediyesi adına yapılan açıklamadaki elektrik fiyatlarındaki artışın 2018 yılındaki tüm artışları yansıtma ihtimali var. Ancak zaten 2 yıl 1 ay 20 gün önce yapılan zammın gerekçesi olarak da elektrik fiyatlarındaki yükselme gösterilmişti. Eğer Eylül 2018 sonrasındaki fiyatlar ele alınmamışsa 2018 yılında bir ara üst üste gelen elektrik zamlarının iki defa hesaplamaya katılmış olma ihtimalinden bahsedebiliriz.
Tüm bu rakamları ortaya koyduktan sonra şunları söylemek mümkün:

ZAM BU KADAR YAPILMAYABİLİR YA DA BİR SÜRE DAHA ERTELENEBİLİRDİ
-Eskişehir Büyükşehir Belediyesi toplu taşımaya zam yapmak için uygun bir zaman dilimi beklemiştir. Dahası bu süre Büyükşehir Belediyesi tarafından son yıllarda toplu taşıma fiyatlarına zam yapmak için beklenilen süre ile uygun bir süredir.
-Aradan geçen süre sonrasında yapılan zamların bir bölümü, aradan geçen sürede akaryakıt hariç, girdi fiyatları ile büyük oranda paralellik göstermektedir. (Bazıları girdilerin biraz üzerinde bazıları biraz altında kalmaktadır.)
- Ancak aradan geçen sürede akaryakıt fiyatları (motorin) düşmüştür. Hatta motorin fiyatlarındaki düşüş bir ara yüzde 23 seviyelerine kadar ulaşmıştır.
-Yeni nesil koronavirüs Covid-19 nedeni ile Büyükşehir Belediyesi, daha özel anlamda ESTRAM, toplu taşımadaki kapasite düşüklüğü nedeni ile zarar etmiş olabilir. Bu dönemde taşıdıkları yolcuların kurulu sistemin maliyetini kaldırıp kaldıramadığını, ne derecede karşıladığını bilemiyoruz.
-Ne var ki toplum olarak çok sıkıntılı bir süreçten geçiyoruz. Bu dönemde zarar etmeyenlerimiz azınlıkta kaldı, birçoğumuz, özellikle de halk kesimleri önemli ölçüde zarar etti, gelir kaybı yaşadı, sıkıntıya düştü. Büyükşehir Belediye yönetimi bu zammı yapmak için birkaç ay daha dişini sıkabilirdi.

KAMU YÖNETİMİ HER YILBAŞINDA ZAMLARI OTOMATİK OLARAK BAŞLATIYOR!
-Belediyeler, para kazanmak için kurulan şirketler gibi değillerdir. Bir belediye yönetimi sürekli olarak halka verdiği hizmetlerden kar etmek durumunda değildir. Fiyatları yaptığı masrafları çıkaracak ölçüde ayarlayabilir. Fiyatlar yerinde kalmış olsaydı Eskişehir için, toplu taşımada alınan mesafenin göreceli olarak kısa kaldığı bir şehirde vatandaş açısından fiyatlar normale dönmüş/düşmüş olacaktı. Fiyatların zamlanması ile beraber alınan mesafeye göre en pahalı şehirlerden biri olma unvanımızı sürdüreceğimizi düşünüyoruz.
-Tüm zamların tetikleyicisi ne yazık ki merkezi hükümetlerdir. Her yıl yılbaşında otomatik olarak zamları gerçekleştiriyorlar. Evet bazı kalemlerde geçici süreler için vergi indirimleri de yapıldı, ancak bu indirimler yapılan zamlarla önceden toplanıyor. Kamunun yaptığı zamlar başta belediyeler olmak üzere tüm toplum kesimi tarafından, elinde zam yapma gücü ve fırsatı olanlar tarafından acımasızca kullanılıyor. Bu yüzden bu ülkede zamların önünün alınması için en başta kamu yönetiminin bir noktada yapılan zamlara dur demesi zaruridir!