Zincir marketler kendilerine kesilen cezanın cezasını vatandaşa kesiyor!

"Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bir süre önce peş peşe zincir marketlerin cezalandırılacağını çıkardığımız açıklamalar yapmıştı. 'Zincir marketlere yönelik gerekli operasyonlar yapılacak. 5 tane zincir market bütün ürünü toparlıyor, piyasalar alt üst oluyor' demişti.
Erdoğan'ın sözünü ettiği o operasyon nihayet geldi ve sözü edilen zincir marketlere Rekabet Kurumu tarafından 2,6 milyar liralık idari para cezası verildi.
Cezalarda BİM 958 milyon lirayla ilk sırada yer aldı. A101’e 647 milyon lira, Migros’a 518 milyon lira, Şok’a 384 milyon lira, CarrefourSA’ya 142 milyon lira ceza kesildi.
Suudi sermayeli sıvı gıda şirketi Savola’ya da 22 milyonluk bir ceza öngörüldü.

ŞİRKETLERİN HEPSİ KARARA İTİRAZ EDİP DAVA AÇACAK!
Peki ceza kesildi de iş bitti mi? Her şey halloldu mu? Vatandaş rahatladı mı? Vatandaştan bugüne kadar fazladan alınan bedeller geri mi ödendi?
Bu firmaların hepsi kesilen cezalara karşı hukuki mücadele başlattılar. Çok büyük ihtimalle kazanırlar ya da cezalar önemli oranda düşürülür. Çünkü bugüne kadar zincir marketlerin rekabeti bir kenara atarak hep birlikte fiyat artırmalarına ne yazık ki iktidar seyirci kaldı. Hem de 2018 seçimleri öncesinde iktidarın kuyusunu kazmak için her türlü fiyat oyunlarının bizzat içinde olmalarına rağmen! (Vatandaştan fazladan alınan paralar bugüne kadar faize yatırılmışsa kesilen cezaların paraları oradan elde edilenlerle rahatça ödenebilir de!)
Bu kadar yüklü ceza kesilerek bu şirketlerin borsadaki değerlerinin bir miktar düşmesi ya da en azından ilerlemesinin önü kesilmiş olacak bir süreliğine. Yani bu şirketlere yatırım yapan küçük yatırımcıların da kaybetme ihtimali yüksek.

DEVLET MİLYARLIK GELİR ELDE EDEBİLİR ANCAK VATANDAŞTAN ALINAN FAZLA PARALAR?
Diğer yandan şimdilik devlet 2,6 milyar lira gelir daha elde etti. Bu şirketlerin son yıllarda vatandaştan fazladan aldıkları paranın önemli bir bölümünü devlet onlardan ceza keserek tahsil etme yoluna gitti. Mahkeme aşaması nasıl sonuçların şimdiden kestirmek zor. Ancak nihayetinde o kadar para şu an devletin alacağı listesine dahil oldu.
Ama ne yazık ki gerçek mağdur olan halkın, vatandaşın her hangi bir derdine bu operasyon derman olamadı. Çünkü yıllardan beri her döviz artışında iğneden ipliğe her şeye zam geldi, herkes istediği her şeye istediği gibi zam yaptı. Devletin kurumları da, iktidar da sadece izledi. Dolayısı ile vatandaşın cebinden milyarlarca lira haksız ve hukuksuz bir şekilde alınmış, bir nevi çalınmış oldu!

BU CEZALARLA ZİNCİR MARKETLERİN KULAĞI ÇEKİLDE, SORUN ÇÖZÜLMEDİ!
Bu operasyon vatandaşın cebinden haksız ve hukuksuz olarak alınan parayı geri vermiyor. Dolayısıyla bu operasyonun vatandaşa bir faydası henüz görülebilmiş değil. Bu operasyon nedeniyle eğer bu zincir marketler kesilen cezaları ödemek zorunda kalırlarsa, hiç şüpheniz olmasın, bugüne kadar olduğu gibi bundan sonra da kesilen cezaları yine vatandaştan çıkaracaklardır. Çünkü sistem onların elinde; hepimiz, iktidar ve devlet gerekli tedbirleri alana kadar, onlara mahkumuz! Elbette en küçük fırsatta zam yapacaklar ve yine birbiriyle rekabet etmeyeceklerdir. Bu kadar ceza yedikten sonra rekabet edeceklerine şahsen hiç ihtimal vermiyoruz!
Madem operasyon yapıyorsun ve madem derdin vatandaşın satılan ürünler vasıtasıyla soyulmasını engellemek, o zaman sistemi değiştirmek zorundasın. Bu sistem yerinde kaldıkça vatandaş soyulmaya, devlet de vatandaşı soyanlardan ara sıra benzer şekilde haraç almaya devam eder! Bu yapılan operasyon vatandaş açısından başka bir anlam taşımaz!"

NE YAZIK Kİ TAHMİN ETTİĞİMİZ GİBİ OLMAYA, VERİLEN EZALAR ÇIKARILMAYA BAŞLANDI
Yukarıdaki satırlar 2 Kasım 2021 tarihinde bu köşede yayımlanan yazımızdan alındı. Zincir marketlere hemen her gün uğrayan birisi olarak şunu üzülerek söylemek isteriz: Ne yazık ki öngörülerimiz de haklı çıktık. Hepsinde aynı şekilde zam geldi mi emin değiliz ancak belli başlı ürünlere zincir marketlerden birinin yüklü oranlarda zam yaptığına şahit olduk. Hem de öyle böyle değil.
Örnek vermek gerekirse o zincir marketten 1 litrelik şeftali suyu alıyorduk 3.50 liraya. Ancak önceki gün uğradığımızda fiyatın 5.90 liraya fırladığını gördük. Hadi önceki fiyat bir miktar indirimli fiyat olsun ama nihayetinde o fiyattan satılıyordu. Rekabet Kurulunun kendilerine önemli bir miktar ceza kesmesinin cezasını vatandaşa kesen bu market zincir 1 litrelik şeftali suyunun fiyatına bir anda 2.40 liralık (yüzde 68.57) zam yapmış oldu.
Yine benzer şekilde 2.95 liraya sattıkları 5 litrelik suyu aynı anda 3.50 liraya yükselttiler. Yani fiyatına yüzde 18.64 zam yaptılar.

MİLYARLIK CEZA YEDİLER HİSSELERİ TAVAN BİLE OLDU!
Bizim fiyat artışları en çok dikkatimizi bu iki ürün çekti. Daha fazla ayrıntılı inceleme yaptığımız zaman öyle tahmin ediyoruz ki benzer şekilde yüklü zam yapılmış yüzlerce ürünle karşılaşacağız. Nihayetinde sistemin başına oturulup tüm Türkiye'deki marketlerdeki fiyatları bir tuşa basarak değiştirebiliyorsunuz. Sistem buna hayli müsait.
Bizim yanıldığımız bir nokta oldu: Biz zincir marketlerden borsada işlem görenlerin fiyatlarının kesilen ceza nedeni ile düşebileceğini, en azından yükselişinin durabileceğini öngörmüştük. Ancak fiyatları tam tersine arttı. Hatta içlerinde tavan olan bile oldu. Muhtemelen de iğneden ipliğe hemen her şeye zam yapıp çok daha fazla kar edecekleri anlaşıldığı içindir.
Biz hükümeti şu konuda uyarmaya çalıştık: Piyasa ile ya da piyasayı kontrol edenlerle uğraşmak çok kolay değil. Devlet erki denetlemeyi zamanında yapacak ve ceza kesilmesine sebep olan hususlarIN hiç gerçekleşmemesini sağlayacak. Aksi takdirde ceza yazıldıktan sona o cezalar da vatandaşa yansıyor direkt olarak. Vatandaş zincir marketlerle devlet arasında sıkışıp kalıyor.

EN BÜYÜK ZİNCİR MARKETİ KUR, ARACILARI KALDIR, SADECE MALİYETİN KADAR KAR ET!
Bu zincir marketlere karşı ille de etkili bi öneride bulunmak gerekirse yine bizim aynı tarihli yazımıza müracaat edilebilir.
İktidar, en büyük zincir market yapısını kurup diğerleri ile kıyasıya rekabet başlatmalı. Nihayetinde kamunun bu işten kar etmesine gerek yok, masraflarını çıkarsın yeter. Üreticinin elindeki malı tüketiciye direkt olarak ulaştırsın yeter. Aracılar ortadan kalkınca bazı ürünlerde belki yüzde 50'ye varan indirimlerle karşılaşabiliriz. Bu, üreticinin daha düşük fiyattan malını satacağı anlamına gelmesin, üretici daha iyi fiyattan satacak, aracılar  üzerine istedikleri kadar koyup satmaya kalkışmayacakları için tüketiciye ulaştığında halen fiyatı çok cazip olacak.

ZİNCİR MARKETLERLE DEVLET ARASINA SIKIŞAN TÜKETİCİ YİNE KAYBETTİ
Market zincirler kurdukları daha başka şirketler kanalı ile aynı malın daha yüksek fiyattan satılmasını sağlamayı çok iyi biliyorlar. Sorulduğunda kendi şirketinin kendisine satış fiyatını yetkililerin önlerine koyup "Bakın maliyetlerimizden birisi de bu, gördünüz mü!" diyerek sıyrılmayı başarabiliyor. Çünkü ortada bir maliyet artışı var ama o maliyet normalde olmaması gereken kadar yüksek ve zaten görünüşte var sadece, gerçekte yok!
Zincir marketlerle iktidarın çatışması ne yazık ki vatandaşın zarar görmesine neden olacak gibi görünüyor. Bahsi geçen yazımızda da belirttiğimiz gibi piyasaya zincir marketler hakim şu an. O piyasada onların sözü geçiyor. Devlet kanalı ile yapılabilecek olanlar da sınırlı. Tek yapılacak şey devletin kuracağı bir market zinciri ile bu zincir marketlere sağlam bir rakip olması!